خـوپـذیـر سـت نفسِ انسانی
آن چنان گردد او که گردانی

از کتاب مرزبان نامه

مرزبان.
اسپهبد مرزبان بن رستم بن شهریار بن شروین بن رستم بن سُرخاب بن قارَن. مؤلف کتاب مرزبان نامه است، همانکه بعدها سعدالدین وراوینی آن را از لهجۀ طبری به فارسی دری نقل کرد. مرزبان یکی از ملوک طبرستان و از خاندان آل باوَند است.

سعدالدینِ وَراوینی.
مترجم مرزبان نامه که کتاب مرزبان نامه را به زبان دری و به سبک و شیوۀ زمان خود برگردانیده است و این کار در بین سنوات ٦٢٢ - ٦٠٨ ه.ق. در آذربایجان صورت گرفته است. سعدالدین از ملازمان خواجه ابوالقاسم ربیب الدین هارون بن علی بن ظفر دندان وزیر اتابیک ازبک بن محمد بن ایلدگز از اتابکان آذربایجان که از سنۀ ٦٠٧ تا ٦٢٢ ه.ق. در آذربایجان و آران سلطنت داشت بوده است، آن کتاب مستطاب را به نام او موشح نموده است. سعدالدین مانند اغلب دبیران و کتّاب فاضل زمان خود شاعر نیز بوده است و در مرزبان نامه قطعهای است که سعدالدین در وقت تسلیم کتاب به خواجه ربیب الدین وزیر گفته و مطلع آن این است:

وزیر عالم عادل ربیب دولت و دین
ابا بطوع فلک طاعت توورزیده

آلِ باوَند.
باوندیه.
سلسله ای از ملوک طبرستان که آخرین آنان به نام اسپهبد رستم بن شهریار به سال ٤١٦ ه.ق. در جنگ با علاءالدوله مقتول گشت و دولت این طبقه سپری گردید. و آنان نسب خویش را به کیوس بن قباد برادر اکبر انوشیروان (که بحکم پدر والی مازندران گردید) میپیوسته اند.